Mikroelementy w diecie koni: Małe ilości, wielkie znaczenie

Mikroelementy w diecie koni, to pierwiastki, które są potrzebne koniom w niewielkich, liczonych w miligramach, ilościach. Mimo to mają fundamentalne znaczenie dla ich zdrowia i wydolności, pozwalając na prawidłowe funkcjonowanie każdego układu w organizmie.

Makroelementy, takie jak wapń i fosfor, znacie już z naszego poprzedniego artykułu. Są one powszechnie uznawane za fundament żywienia koni, ponieważ potrzebne są w dużych, ilościach do budowy kośćca i wspierania kluczowych procesów. Jednak równie istotne, a często pomijane, są mikroelementy. Mikroelementy wpływają na wszystko – od metabolizmu, przez budowę tkanek, aż po stan kopyt i odporność u koni. Ich niedobór lub nadmiar może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Kluczowe mikroelementy w diecie koni i ich rola

Cynk dla koni

Cynk to jeden z najważniejszych mikroelementów dla koni, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania setek enzymów w organizmie. Bierze udział w syntezie białek, metabolizmie węglowodanów i kwasów nukleinowych. Jest kluczowy dla syntezy keratyny, głównego białka budującego kopyta, sierść i skórę, a także wspiera prawidłowy rozwój kośćca, szczególnie u młodych koni. Ponadto, wykazuje silne działanie przeciwutleniające, chroniąc komórki przed uszkodzeniami i wspierając układ odpornościowy.

• Niedobór: Zła kondycja skóry i sierści u koni oraz problemami z kopytami, takimi jak suchość, łamliwość czy pękanie, często są związane z niedoborami cynku. Może się to również objawiać obniżoną odpornością, częstymi infekcjami, a także słabym rozwojem u młodych koni.
• Nadmiar: Może być toksyczny i zaburzać wchłanianie innych mikroelementów, takich jak miedź i żelazo, co w efekcie może prowadzić do wtórnej anemii.
• Zapotrzebowanie: Koń o masie 500 kg potrzebuje około 400 mg cynku/dzień. Zapotrzebowanie to może wzrastać m.in. w okresach wzrostu, ciąży, czy laktacji.

Selen dla koni

Selen jest pierwiastkiem o niezwykle silnych właściwościach przeciwutleniających. Działa synergicznie z witaminą E, chroniąc komórki mięśniowe i błony komórkowe przed stresem oksydacyjnym, wywołanym przez wolne rodniki. Jest to absolutnie kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania mięśni szkieletowych oraz mięśnia sercowego, co ma ogromne znaczenie dla koni sportowych i pracujących. Ponadto, selen odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego oraz wspiera płodność koni i ogólną witalność.

• Niedobór: Niedostateczna ilość selenu może prowadzić do poważnych problemów, z których najbardziej znaną jest choroba białych mięśni u źrebiąt (dystrofia mięśniowa). U dorosłych koni objawia się osłabieniem mięśni, sztywnością oraz spadkiem wydolności.
• Nadmiar: Selen dla koni jest jednym z najbardziej toksycznych pierwiastków śladowych. Przewlekłe zatrucie selenem prowadzi do uszkodzenia wątroby i serca, łamliwości i wypadania włosów z grzywy i ogona, a także pękania i deformacji kopyt. Gleby w Polsce w większości są jednak bardzo ubogie w ten pierwiastek i dużo łatwiej o niedobór selenu niż nadmiar.
• Zapotrzebowanie: Koń o masie 500 kg potrzebuje od 1 do 3 mg selenu/dzień. Zapotrzebowanie wzrasta u koni sportowych, klaczy hodowlanych, czy ogierów kryjących (selen ma pozytywny wpływ na ruchliwość plemników). Ze względu na synergistyczne działanie warto wybierać produkty łączące selen z witaminą E dla koni.

Miedź dla koni

Miedź jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu konia, ponieważ bierze udział w tworzeniu kolagenu i elastyny, kluczowych białek tkanki łącznej. Jest kluczowa dla prawidłowego rozwoju kości i chrząstek, a także uczestniczy w metabolizmie żelaza i syntezie melaniny – pigmentu sierści.

• Niedobór: Objawia się anemią, problemami ze stawami, takimi jak osteochondroza, szczególnie u młodych koni. U koni z ciemną sierścią może wystąpić jej odbarwienie.
• Nadmiar: Uszkodzenia wątroby.
• Zapotrzebowanie: Koń o masie 500 kg potrzebuje około 100 mg miedzi/dzień. Zapotrzebowanie to może wzrastać np. podczas okresowej wymiany sierści.

Mangan dla koni

Mangan to kluczowy pierwiastek, który działa jako kofaktor enzymów biorących udział w tworzeniu chrząstki i kości. Uczestniczy również w metabolizmie tłuszczów i węglowodanów, wspierając przemiany energetyczne w organizmie.

• Niedobór: Może prowadzić do osłabienia struktury kości oraz problemów ze stawami.
• Nadmiar: Rzadko występuje, ale może zaburzać wchłanianie żelaza i fosforu.
• Zapotrzebowanie: Koń o masie 500 kg potrzebuje około 400 mg manganu/dzień.

Kobalt dla koni

Kobalt to integralny składnik witaminy B12, która jest syntetyzowana w jelicie ślepym konia. Witamina B12 dla koni niezbędna jest do produkcji czerwonych krwinek, co ma kluczowe znaczenie dla transportu tlenu, a także do prawidłowego metabolizmu energetycznego.

• Niedobór: Niedostateczna ilość kobaltu prowadzi do anemii.
• Nadmiar: Raczej nie występuje.
• Zapotrzebowanie: Koń o masie 500 kg potrzebuje około 1 mg kobaltu/dzień. Wzrasta u koni sportowych, ponieważ pierwiastek ten wpływa na lepszy transport tlenu do mięśni i zwiększa wydolność.

Żelazo dla koni

Żelazo jest kluczowym składnikiem hemoglobiny, białka znajdującego się w czerwonych krwinkach, które odpowiada za transport tlenu z płuc do wszystkich tkanek organizmu. Jest również częścią mioglobiny, która magazynuje tlen w mięśniach. Bez odpowiedniej ilości żelaza, organizm konia nie jest w stanie efektywnie dostarczać tlenu do pracujących mięśni.

• Niedobór: Anemia – spadek wydolności, apatia, osłabienie i bladość błon śluzowych. Występuje rzadko, ponieważ siano i zielonki zawierają zazwyczaj wystarczające ilości tego pierwiastka.
• Nadmiar: Wysoki poziom żelaza w diecie jest szkodliwy, ponieważ zaburza wchłanianie innych ważnych mikroelementów, takich jak miedź, cynk dla koni, czy mangan.
• Zapotrzebowanie: Koń o masie 500 kg potrzebuje około 400-500 mg żelaza/dzień.

Jod dla koni

 Jod jest kluczowy dla produkcji hormonów tarczycy, które regulują metabolizm koni i tempo wzrostu. Prawidłowy poziom jodu w diecie jest ważny dla utrzymania odpowiedniej wagi, temperatury ciała oraz efektywności metabolicznej.

• Niedobór i nadmiar: Oba stany mogą prowadzić do tych samych objawów – problemów z tarczycą. Zbyt duża ilość jodu hamuje wydzielanie hormonów, natomiast zbyt mała powoduje, że tarczyca powiększa się, próbując wyprodukować ich więcej.
• Zapotrzebowanie: Koń o masie 500 kg potrzebuje około 2,5 mg jodu/dzień.

Chrom i molibden dla koni

Biorąc pod uwagę wszystkie mikroelementy w diecie koni, te dwa pierwiastki mają rolę drugorzędną. Uważa się, że chrom może zwiększać wrażliwość komórek na insulinę, co pomaga w bardziej efektywnym wykorzystaniu glukozy, szczególnie u koni z insulinoopornością. Molibden z kolei jest składnikiem enzymów biorących udział w metabolizmie siarki. Jego najważniejsza rola polega jednak na interakcji z miedzią (nadmiar może zaburzać jej wchłanianie!).

Mikroelementy w diecie koni – najważniejsze proporcje

Podobnie, jak w przypadku makroelementów w diecie koni, odpowiednie stosunki między poszczególnymi mikroelementami są równie istotne jak ich ilości.

• Cynk i miedź: W diecie konia stosunek cynku do miedzi (Zn:Cu) powinien wynosić 3:1 do 4:1. Nadmiar cynku może poważnie zaburzać wchłanianie miedzi, a w konsekwencji prowadzić do jej niedoboru.
• Żelazo, miedź, cynk, mangan: Utrzymanie odpowiedniego stosunku między żelazem, miedzią, cynkiem i manganem jest kluczowe dla ich prawidłowego działania. Odpowiedni stosunek żelaza : miedzi : cynku : manganu powinien mieścić się w przedziale 10 : 1 : 3 : 3 do 4 : 1 : 3 : 3. Żelazo w nadmiarze działa jak blokada, hamując wchłanianie miedzi, cynku i manganu z układu pokarmowego, co w efekcie prowadzi do wtórnych niedoborów tych kluczowych minerałów. Dlatego tak ważne jest dbanie o prawidłowe proporcje

Podsumowanie

Mikroelementy stanowią integralny, choć często pomijany, element w diecie koni. Spośród wszystkich pierwiastków śladowych, najczęściej występują niedobory cynku, miedzi i selenu. Dodatkowo, powszechny w paszach wysoki poziom żelaza może zaburzać wchłanianie innych pierwiastków. Dlatego warto regularnie wykonywać badania krwi dla koni, aby mieć pewność, że w ich organizmach niczego nie brakuje. Zawsze należy też dokładnie przeanalizować skład paszy i w razie wątpliwości skonsultować się ze sprawdzonym dietetykiem, aby zapewnić koniowi optymalne zdrowie i kondycję.